Een uitvaart geheel zelf regelen.
U kunt een uitvaart geheel zelf regelen. Hieronder geven we een overzicht van de zaken die u zelf kunt regelen, samen met praktische adviezen en instructies.
Vaststellen dood
De dood mag door iedereen worden vastgesteld. U hoeft na een overlijden dus niet direct uw (huis)arts te waarschuwen. U belt de huisarts pas op moment dat u een verklaring van overlijden nodig heeft. Die kan alleen door een bevoegd arts worden afgegeven.
Eerste handelingen
Er zijn bepaalde handelingen die u het beste direct na het overlijden kunt doen:
- De ogen van de overledene sluiten.
- Doe het kunstgebit zo snel mogelijk na het overlijden in de mond van de overledene. Als daar te lang mee gewacht wordt, kan het vaak niet meer. Vaak is tijdens de laatste dagen of uren bij de stervende het kunstgebit uitgenomen, omdat deze meer ongemak dan gemak met zich meebracht.
- Zorgen dat de mond dicht blijft. Neem een doek – een theedoek is snel bij de hand –, doe deze om het hoofd van de overledene en knoop deze onder de kin dicht. Dit voorkomt dat door de lijkstijfheid de mond van de overledene bijvoorbeeld op lelijke wijze open blijft staan. De doek houdt de mond gesloten en kan er weer worden afgehaald als de lijkstijfheid is ingetreden.
De laatste verzorging
U mag de overledene zelf de laatste verzorging geven, thuis opbaren en kisten.
De laatste verzorging houdt in:
- Wassen, maar liefst zo min mogelijk. Om ons hele lichaam zit een flinterdun vetlaagje. Dit laagje beschermt ons tegen invloeden van buitenaf. Bij leven wordt dit laagje steeds opnieuw aangemaakt. Bij overlijden stopt dit proces. Het is beter om dit laagje zoveel mogelijk intact te houden, omdat hierdoor de mogelijkheid wordt vergroot dat de overledene tot de uitvaart toonbaar is en opgebaard kan worden. Daarom is het beter zo min mogelijk te wassen en zo min mogelijk gebruik te maken van zeep, want zeep ontvet.
- Doe de overledene een luier om. Afstoppen – dat zal veel mensen tegenhouden – is verleden tijd. Vroeger werden in anus en eventuele andere lichaamsopeningen watten gestopt om te voorkomen dat de overledene nog ontlasting zou laten lopen en nare luchtjes verspreiden. Deze nare handeling gebeurt niet meer. Een incontinentieluier of een luierbroekje werkt zeer effectief om bevuiling van de overledene te voorkomen. Het omdoen van een incontinentieluier maakt dan ook bij professionals tegenwoordig standaard deel uit van de laatste verzorging.
- Haren kammen, liever niet wassen. Haren wassen bij een overledene is een lastig karwei. Nat en/of geföhnd haar wordt meestal springerig en staat alle kanten op. Zie het dan nog maar eens voor elkaar te krijgen het haar zo te krijgen zoals u het wilt. ‘Droogwassen’ is een optie, met behulp van schuim uit een spuitbus, maar ook dan kunnen dezelfde problemen ontstaan als bij nat wassen. Was dus alleen de haren als dit echt nodig is.
- Aankleden. Een vraag waar mensen vaak niet uitkomen, is: doen we de overledene schoenen aan? Bij een opbaring waarbij de kist half geopend is, zijn de voeten vaak niet te zien, het is dan het idee dat hij of zij op kousenvoeten het graf in gaat, wat sommige mensen niet prettig vinden. Het is dan maar net wat u zelf het fijnste vindt. Begraafplaatsen willen dat er zo min mogelijk slecht verteerbare objecten, wat schoenen kunnen zijn, worden meegegeven in de kist. Dus liever geen panty’s, plastic en metalen objecten, iPods, mobieltjes en dergelijke. Een bril is ook niet erg milieuvriendelijk, maar hoort vaak wel bij een overledene. Wat u kunt doen is de bril van de glazen ontdoen.
Zelf aangifte van overlijden doen
De wet zegt dat iedereen die ‘kennis heeft van het overlijden’ aangifte kan doen. Meestal doet de uitvaartondernemer dit. Toch vreemd. Want waarom wel zelf een geboorte aangeven en een overlijden niet? De naam van degene die aangifte doet komt op de overlijdensakte te staan.
Het probleem is dat de meeste gemeenten niet gewend zijn dat mensen zelf een overlijden aangeven. Uitvaartondernemers krijgen meestal voorrang, een ‘gewone particulier’ moet een nummertje trekken en wachten. (En het is niet prettig om als rouwende een uur te moeten wachten tussen vrolijke vaders die hun kind aangeven.) U kunt aan de uitvaartondernemer vragen of hij een afspraak voor u wilt maken op het gemeentehuis, zodat u niet hoeft te wachten. Of zelf het gemeentehuis bellen en hierom vragen.
Bij het doen van de aangifte moet u de door de arts verkregen overlijdensverklaring overleggen. Was de overledene getrouwd dan moet ook het trouwboekje mee. De ambtenaar van de Burgerlijke Stand stelt een akte van overlijden op. Deze akte is het bewijs van overlijden en geeft tevens het benodigde verlof tot begraven of cremeren.
Thuis opbaren
Opbaren in een rouwcentrum kost geld. Thuis opbaren – wat altijd kan, ook als iemand in een ziekenhuis is overleden – moet je uiteraard willen en er moet ruimte voor zijn. Hoewel dat laatste al snel het geval is als u besluit de overledene in bed op te baren. Dat is sowieso vaak minder confronterend dan een opbaring in een kist.
U bepaalt zelf wanneer de overledene wordt overgebracht naar de kist. Dat kan ook op het allerlaatste moment zijn.
U kunt eventueel voor een tussenoplossing kiezen, de eerste een of twee dagen thuis, daarna in een uitvaartcentrum, eventueel met een opbaring en de mogelijkheid om afscheid te nemen.
Thuisopbaring zonder koeling of thanatopraxie 
Koeling of thanatopraxie, het kost beide enkele honderden euro’s. Is het nodig?
Pas na 1945 kwam voor mortuaria koelapparatuur op de markt. Voor die tijd werd in professionele ruimtes gekoeld met een ventilator en het lichaam werd op ijs gelegd. Nog later werd verplaatsbare koelapparatuur ontwikkeld, waardoor gekoeld thuis opbaren mogelijk was. Voor die tijd werd er ook thuis opgebaard, op grote schaal zelfs, en dat ging prima, zonder koeling en zonder thanatopraxie. Als u dit als stelregel aanhoudt is er weinig aan de hand: zorg ervoor dat de overledene zo koud mogelijk blijft. Dus in de winter raam open en verwarming uit, in de zomer gordijnen dicht. Is het erg warm, dan ook de ramen dichthouden.
En wees inventief. Schaf bijvoorbeeld enkele eenvoudige koelelementen aan, die gebruikt worden om koelboxen koel te houden, en wikkel ze in een doek of washand en leg ze bij de overledene.
De aankondiging: een zelfgemaakte rouwkaart of via internet
Tegenwoordig staat in elk huis een computer en printer, waarmee mooi drukwerk gemaakt kan worden. Denk niet te snel dat dit amateuristisch oogt. Want vergis u niet, veel uitvaartondernemers drukken (printen) de rouwkaarten tegenwoordig ook zelf, en hun printer zal weinig verschillen met die van u.
Belangrijk is mooi papier te kiezen en iemand in de buurt te hebben die aardig kan vormgeven. Wees creatief. Gebruik een foto van de overledene of van zijn/haar omgeving. Niets persoonlijker dan een eigen foto of tekening (van kleinkind).
Een rouwbericht versturen per e-mail zal voor veel mensen té onpersoonlijk overkomen, te makkelijk, te snel en te vluchtig. Dat hoeft het echter niet te zijn, mits u de volgende zaken in gedachten houdt:
- Stuur het alleen aan mensen die echt betrokken waren bij de overledene, dus maak er geen algemeen bericht van dat u cc’t aan elk adres dat in het adresboek van de overledene stond.
- Maak er een bijzondere mail van, met een bijzonder lettertype, verzorgd, eventueel met foto en gedicht.
Een e-mail is ongetwijfeld de goedkoopste manier waarop een bericht van overlijden verspreid kan worden, het kost u niets. Een rouwadvertentie in een landelijke krant behoort tot de duurste manier van kennisgeving van overlijden (circa 1500 euro). Bedenk of dit echt noodzakelijk of gewenst is.
U kunt gratis een condoleanceregister aanmaken op Condoleance.nl (de nationale website voor online gedenken en condoleren) en het internetadres in de mail zetten.
Zonder kist of eigen fabricaat kist .png)
Zelf een kist in elkaar timmeren is eenvoudiger dan het lijkt. Er zijn bouwplaten voor in omloop, maar echt nodig is dat niet, want het zijn gewoon vier lange en twee korte planken. Gebruikelijke afmetingen zijn 180 tot 200 cm lang en 50 tot 55 cm breed. De begraafplaats of het crematorium hebben vaak richtlijnen hoe groot de kist maximaal mag zijn. Bel ze vooraf.
Er zijn enkele wettelijke bepalingen waar u zich aan moet houden. De wet zegt dat de kist niet gemaakt mag zijn van kunststoffen of metalen. Een uitzondering wordt gemaakt voor de kleine delen zoals handvatten, schroeven en ornamenten, omdat deze bij crematie makkelijk van de kist verwijderd kunnen worden en bij begraven de ontbinding van het lijk niet in de weg staan. En slechts bepaalde lijmen en lakken zijn toegestaan: ureumformaldehydelijm, ureumformaldehydelijm, PVAC-lijm (polyvinylacetaat), PVAC-lijm (polyvinylacetaat) en nitrocelluloselak. Een crematiekist moet uiteraard uit brandbaar materiaal bestaan.
Het Besluit op de lijkbezorging, dat bij de Wet op de lijkbezorging hoort, kunt u lezen wat wel en niet mag. Klik hier om het Besluit op de lijkbezorging te lezen.
Let goed op dat de kist het huis kan verlaten. Past hij door de voordeur of het raam? Kunnen de ramen eruit?
Geen kist mag ook. Maar geheel onbedekt mag het dode lichaam niet zijn. (Ter bescherming van het begraafplaats- of crematoriumpersoneel.) Elk ander omhulsel dan een kist mag gebruikt worden – meestal zal dat een lijkwade zijn – mits deze vervaardigd is van vergankelijk materiaal. Kiest u voor geen kist, dan is het wel zo aardig dit vooraf bij het crematorium of de begraafplaats kenbaar te maken. Dan kunnen ze er rekening mee houden bij de keuze van het personeel die dag. Sommige mensen vinden zo’n duidelijk herkenbaar lichaam te confronterend.
Wat ook kan: een kist zonder tussenkomst van de uitvaartondernemer kopen en zelf ophalen bij de fabriek. Of bestellen in een webwinkel voor uitvaartkisten. Kistenfabrikanten willen tegenwoordig steeds vaker leveren aan particulieren. En er zijn uitvaartwinkels waar u als particulier een kist kunt kopen, hoewel ook daar provisie op de kist gaat.
Plaats van samenkomst op de dag van de uitvaart
Meestal vindt bij een kerkelijke uitvaart de afscheidsdienst plaats in de kerk. Aan een crematie zal meestal een bijeenkomst voorafgaan in de aula van het gebouw. Veel begraafplaatsen hebben ook een aula, maar niet allemaal. Dus soms vindt de afscheidsbijeenkomst ‘noodgedwongen’ ergens anders plaats. Die noodzaak kan ook als een voordeel worden gezien. Het geeft u de gelegenheid een plaats te zoeken die bij de overledene past en wellicht kan er ook geld mee worden uitgespaard.
Neem een plek die van betekenis was voor de overledene en/of nabestaanden. Dat kan een café zijn, een tent in de tuin, een dorpshuis, het clubhuis van de sportvereniging. Clubgenoten zullen graag mede de handen uit de mouwen steken.
Een technische crematie
Als u een afscheidsbijeenkomst op een zelfgekozen plek hebt gehouden, kunt u vervolgens ook kiezen voor een zogenaamde ‘technische crematie’. Bij een technische crematie wordt de overledene in het crematorium direct naar de crematieruimte gebracht, met of zonder naasten. Er vindt geen bijeenkomst vooraf plaats of een koffietafel achteraf. De prijs kan laag blijven omdat u verder geen enkele faciliteit van het crematorium gebruikt. Een technische crematie kost rond de 500 euro.
Crematoria hebben deze dienst meestal niet op de website staan, dat wil niet zeggen dat het niet mogelijk is. Vraag er speciaal naar als u dit wilt.
Eigen vervoer
Het voertuig waarin de overledene wordt vervoerd hoeft geen officiële lijkauto te zijn. De wet zegt hier niets over, dus in principe kan elk vehikel gebruikt worden: de eigen auto of bus, een boot, een bus, een bakfiets, een motorfiets met zijspan.
Als u een lange stoet wilt vormen met meerdere auto’s, motorfietsen of andere voertuigen, die van huis naar begraafplaats of crematoriums gaat, en deze gaat midden door een drukke stad, dan is het raadzaam dit vooraf aan de politie te laten weten. Mogelijk zal de politie de stoet zelfs begeleiden.
Kist zelf dragen
Niemand zegt dat de kist door professionele dragers moet worden gedragen. Dat mogen nabestaanden zelf doen. U bespaart al snel enkele honderden euro’s. Maar daarnaast is het vaak een heel bijzonder moment als de kinderen of de beste vrienden/vriendinnen van de overledene de kist de kerk of aula binnendragen of -rijden.
Bloemen uit eigen tuin
Bloemstukken van de bloemist zijn prijzig. Voor 30 euro heeft u een heel eenvoudig boeket, met enkele rozen of andere bloemen, maar die prijs loopt snel op naarmate het boeket voller en bewerkelijker wordt. De meest eenvoudige rouwkrans kost 150 euro.
Wat mooi en persoonlijk werkt, is om alle uitvaartgasten te vragen een enkele bloem naar keuze mee te nemen, die ze bijvoorbeeld na afloop een voor een ter afscheid op de kist leggen. Of, afhankelijk van het seizoen, wat bloeit er in uw eigen tuin? Stel daarmee uw eigen boeket samen.
Condoleanceboek 
Ze hebben een enigszins onpersoonlijke uitstraling, de condoleanceboeken die uitvaartondernemers aanbieden. Wellicht kunt u dat zelf beter. Koop een mooi schrijfboek in de kantoorboekhandel, maak het persoonlijk met een foto van de overledene.
Normaal schrijven mensen alleen hun naam en adres in het condoleanceboek, zodat de nabestaanden weten wie gekomen zijn en een bedankje kunnen sturen als ze dat willen. Nodig mensen uit meer dan dat op te schrijven, een persoonlijk woord gericht tot u of tot de overledene.
Bijeenkomst na de uitvaart thuis
Het is gaan behoren tot de Nederlandse standaard uitvaart dat de bijeenkomst na afloop van de uitvaart, waarbij gecondoleerd wordt, plaats vindt in een ruimte van het crematorium of de begraafplaats. In Amerika (zoals blijkt uit Amerikaans films), is het heel gewoon dat deze bijeenkomst in het huis van de overledene of een familielid plaatsvindt. Misschien is dit verschil te verklaren uit het feit dat Nederlandse huizen tot voor kort aanmerkelijk kleiner waren qua oppervlakte dan Amerikaanse huizen. Dat is allang niet meer zo.
Waarom zou u de uitvaartgasten niet thuis uitnodigen? Uiteraard vraagt dit enige organisatie en vooral hulp van derden. Het plaatsen van een tent tegen het huis of in de tuin is ook een mogelijkheid om uw gasten te ontvangen. Daar tegenover staat dat mensen niet al na half uurtje worden ‘weg gekeken’ door het aulapersoneel, dat de sfeer ongedwonger zal zijn én u veel goedkoper uit bent.
Keuze begraafplaats of crematorium
De meeste mensen zullen een begraafplaats of crematorium uitkiezen dat enigszins in de buurt is. Bij een crematorium zal de prijs niet echt meespelen (die ontlopen elkaar niet sterk qua prijs), bij een begraafplaats ligt dat anders. Er zijn dure en goedkope begraafplaatsen. En dat verschil is ook te verklaren. Er is verschil in locatie (grondprijs), inrichting (is er een aula, café?), exploitatie (is het een kleine begraafplaats met uitsluitend vrijwilligers of een grote met veel groen- en andere medewerkers?), onderhoud en soorten graven (sommige begraafplaatsen hebben geen algemene graven).
Wilt u goedkoop, dan is de uitstraling vaak wat minder. Woont u in Amsterdam, dan kunt u een eigen graf op Zorgvlied bijvoorbeeld wel vergeten. Dan zal het eerder een kleine, kale begraafplaats worden, zonder veel faciliteiten, misschien ver buiten de stad, en een algemeen graf.
In een algemeen graf ligt een aantal willekeurige overledenen bij elkaar, op volgorde van binnenkomst. Zo’n graf is aan de bovenkant te herkennen aan de verschillende kleine stenen dicht bij elkaar op één plaats. De overledenen worden in ‘volgorde van binnenkomst’ begraven. De grafrechten gelden voor tien jaar en kunnen niet worden verlengd.
Een eigen graf ook wel huurgraf of familiegraf genoemd, biedt meestal plaats voor drie overledenen (kan ook twee zijn). Degene die het graf huurt, de rechthebbende, bepaalt wie er in begraven mag worden. Dit in tegenstelling tot een algemeen graf. Eigen graven worden uitgegeven voor een periode van minimaal twintig jaar (volgens wettelijk voorschrift) en kunnen na die periode meestal verlengd worden. Onderhoud van het graf en begraafrecht zijn niet in de prijs inbegrepen.
Een algemeen graf zal rond de 700 euro kosten, een eigen graf is gemiddeld 3300 euro voor 20 jaar.
Grafsteen of urn
Eén advies vooraf: zowel over de grafsteen als over de urn hoeft u geen overhaaste beslissing te nemen. Snel beslissen kan financieel verkeerd uitpakken. U heeft zolang u wilt de tijd een geschikte steen of urn uit te kiezen. Als u het vervelend vindt dat mensen in de tussentijd het graf niet kunnen vinden, kunt u een tijdelijk monument of plaatje, of een simpel papiertje in plastic aanbrengen of neerzetten, waarop de naam en eventueel geboorte- en sterfdatum van de overledene staan.
Het crematorium zal zolang u niet besloten heeft wat er met de as gebeuren moet, deze voor u bewaren.
Een grafsteen of urn kunt u zo duur of goedkoop maken als u zelf wil.
- Bestelt u een steen via de uitvaartondernemer bij een steenhouwerij dan betaalt u mogelijk provisie. Sla die stap dus over en ga zelf naar een steenhouwer naar keuze.
- Een grafteken kunt u ook zelf maken of laten maken en eventueel zelf plaatsen. En grafmonumenten kunnen van diverse materialen zijn: steen, marmer, glas, hout, polyester, staal, of een combinatie van meerdere materialen, gemozaïekt of beschilderd.
Uiteraard moet u zichzelf vooraf op de hoogte stellen van de regels van de begraafplaats. Niet elk materiaal of elke vorm is op elke begraafplaats toegestaan.
Ook zelf plaatsen zal in overleg moeten gaan, de begraafplaats wil zeker weten dat dit goed gebeurt, zonder andere graven te beschadigen, en dat het monument stevig staat.
De meeste begraafplaatsen zullen er de voorkeur aan geven stenen door erkende steenhouwers te laten plaatsen, omdat ze er dan zeker van zijn dat de fundering goed is. (En omdat het waarschijnlijk makkelijker is verhaal te halen bij een erkend bedrijf dan bij een particulier als de steen onverhoopt niet goed vast blijkt te staan en een ernaast liggende steen beschadigt.) Als u overtuigend weet te zijn, en u de begraafplaats kunt verzekeren met verstand van zaken het monument te plaatsen, dan zou u toestemming kunnen krijgen.
Verstrooien as
De goedkoopste manier van asbestemming, is de as mee naar huis nemen of de as zelf verstrooien.
Tot 1991 mocht de as het crematorium niet verlaten. Tegenwoordig mag de as op elke willekeurige plaats verstrooid worden, mits daarvoor vooraf toestemming is gevraagd aan de eigenaar van de grond, zo luidt de wet. Die toevoeging kan vrij geïnterpreteerd worden, want er zal geen haan naar kraaien als u de as thuis in de tuin van de huurwoning uitstrooit of in het bos waar de overledene altijd zo graag kwam, zonder vooraf toestemming te hebben gevraagd van de verhuurder van uw woning of de eigenaar van het bos.
.png)
Vooraf dingen vastleggen
Wilt u uw eigen uitvaart voor uw nabestaanden goedkoop houden, leg dan van tevoren bepaalde zaken vast of bespreek dit bijtijds met familieleden. Laat ze weten dat u het prettig zou vinden als ze veel zelf doen. Timmer desnoods alvast uw eigen kist, bepaal nu al dat het favoriete beeld in uw huiskamer later als grafteken moet dienen, vertel ze dat u het liefste de zonnebloemen uit eigen tuin op uw kist wilt hebben en ga zo maar door.
Laat ze weten dat (veel) zelf doen en met liefde aan uw uitvaart werken u veel meer waard is dan het inhuren van de duurste uitvaartondernemer, het kopen van een eikenhouten kist en rouwvervoer per Cadillac.
Verzekeren nodig?
Wie een goedkope uitvaart volgens bovenstaand patroon wil organiseren, kan beter geen naturaverzekering afsluiten. Bij een naturaverzekering wordt geen geld uitgekeerd, maar wordt de uitvaart geregeld. Dit betekent geen keuze in uitvaartondernemer, kist, afscheid, graf, crematorium et cetera. Wilt u sommige dingen toch anders geregeld hebben, dan betaalt u bij.
U kunt dan beter een sommenverzekering nemen, ook wel kapitaalverzekering genoemd. Bij een sommenuitvaartverzekering wordt geld uitgekeerd die voor de uitvaart gebruikt kan worden.
Goedkoop = uniek
Een goedkope uitvaart volgens bovenstaand patroon is vooral een persoonlijke en unieke uitvaart. Een uitvaart waarbij er meer kans is dat u er achteraf met een goed en voldaan gevoel op terugkijkt dan bij een goedkope standaarduitvaart van een naturaverzekeraar of een budgetaanbieder.
(Bron: Uitvaart.nl)